امروزه سرمایه‌گذاری در بازار سهام، طرفداران زیادی دارد و متاسفانه بسیاری، بدون تجربه و دانش کافی وارد آن می‌شوند. در این بین، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک با بهره بردن از نیروهای متخصص و مدیران مالی حرفه‌ای، امکانی برای سرمایه‌گذاری و کسب درآمد افرادی که تجربه کافی در بازار سهام ندارند را با بودجه کم و ریسک پایین فراهم کرده‌اند. در این مقاله مفهوم عملکرد و مزایای صندوق سرمایه‌گذاری مشترک را بررسی خواهیم کرد. با ما تا پایان همراه باشید.
صندوق سرمایه‌گذاری مشترک چیست؟
صندوق سرمایه‌گذاری مشترک (Mutual funds)، یک سبد معاملاتی یا پرتفوی مالی است که دارایی‌های سهامداران را برای سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار همچون سهام، اوراق قرضه، ابزارهای بازار پول و سایر دارایی‌ها در خود جمع می‌کند. این صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، توسط مدیران و شرکت‌های مالی حرفه‌ای اداره می‌شوند و تلاش می‌کنند تا سود سرمایه و درآمدی را برای سرمایه‌گذاران ایجاد کنند.
این صندوق‌ها به سرمایه‌گذاران خُرد با بودجه و تخصص کم، امکان دسترسی به سبدهای معاملاتی حرفه‌ای اوراق بهاداری مانند سهام و اوراق قرضه را می‌دهد. صندوق‌های مشترک سرمایه‌گذاری، در تعداد زیادی از اوراق بهادار سرمایه‌گذاری می‌کنند و همه سهامداران نیز در سود و زیان صندوق، شریک هستند.
هر صندوق مشترک، دارای یک مدیر است که مشاور سرمایه‌گذاری نامیده می‌شود و موظف است در راستای منافع سهامداران کار کند. صندوق سرمایه‌گذاری مشترک به واسطه درصد ریسک پایین‌تر در معاملات و تنوع سهام در سبد معاملاتی، به صندوق‌های ریسک گریز و بدون تخصص نیز شناخته می‌شود.
ارزش صندوق سرمایه‌گذاری مشترک چیست؟
ارزش انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری به عملکرد و ارزش سهام‌هایی که در آن سرمایه‌گذاری می‌کنند، بستگی دارد. زمانی که یک واحد یا سهم صندوق سرمایه‌گذاری مشترک را خریداری می‌کنید، در واقع در حال خرید عملکرد پرتفوی یا همان سبد معاملاتی هستید؛ این یعنی شما به عنوان سهامدار، بخشی از ارزش پرتفوی خواهید بود.
سرمایه‌گذاری در یک سهام صندوق مشترک با سرمایه‌گذاری فردی در سهام متفاوت است. برخلاف سهام فردی، با خرید یک سهم در صندوق‌های مشترک، شما حق رای نخواهید داشت؛ اما در سرمایه‌گذاری و سود معاملات بسیاری از سهام‌ها و دیگر اوراق بهادار، شریک خواهید بود.
قیمت سهام صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک چگونه تعیین می‌شود؟
قیمت سهام صندوق سرمایه‌گذاری مشترک، به عنوان ارزش خالص دارایی (NAV) هر سهم شناخته می‌شود. ارزش خالص دارایی (NAV) صندوق، از تقسیم ارزش کل اوراق بهادار موجود در پرتفوی بر کل واحدهای سهام به دست می‌آید.
این واحدها در اختیار همه سهامداران، سرمایه‌گذاران و صندوق قرار دارند. سهام صندوق‌های مشترک معمولا با ارزش خالص دارایی فعلی صندوق که در ساعات نوسان بازار نیستند، بازخرید می‌شوند. قیمت صندوق سرمایه‌گذاری مشترک نیز با تسویه NAV به‌روزرسانی می‌شود.
صدور و ابطال واحد در صندوق سرمایه‌گذاری مشترک
سرمایه‌گذاران سهام صندوق مشترک، از خود صندوق یا از طریق کارگزاری، اقدام به خرید واحد یا یونیت می‌کنند که به آن «صدور واحد» می‌گویند. در واقع صدور واحد به معنای خرید سهمی از پرتفوی صندوق است.
ابطال واحد نیز به فروش یا بازخرید سهام اشاره دارد؛ به این معنی که سرمایه‌گذار می‌تواند در هر زمانی سهام را به صندوق بفروشد تا واحدها در صف ابطال و منتظر برای صدور بعدی قرار گیرند. قبل از انتخاب بهترین صندوق سرمایه‌گذاری مشترک، حتما از قیمت صدور و ابطال هر واحد صندوق مطلع شوید.
سوددهی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک چگونه انجام می‌شود؟
وقتی شما سهام شرکتی را خریداری می‌کنید، در واقع مالکیت و بخشی از سهم آن شرکت را خریده‌اید. به همین صورت، سهامدار صندوق سرمایه‌گذاری مشترک نیز مالکیت بخشی از صندوق و درآمد آن را به دست خواهد آورد.
سرمایه‌گذاران صندوق مشترک معمولا به سه روش و به شکل فصلی یا سالانه سود خود را دریافت می‌کنند:
- صندوق، درآمد حاصل از سود سهام و بهره اوراق قرضه نگهداری شده در پرتفوی ۱ سال را بین سهامداران صندوق توزیع می‌کند. سرمایه‌گذار سود خود را دریافت یا از سود خود برای سرمایه‌گذاری مجدد و افزایش سهام خود در صندوق استفاده می‌کند.
- اگر صندوق سرمایه‌گذاری مشترک، اوراق بهاداری که افزایش قیمت داشته را بفروشد، سود سرمایه‌ای نصیبش می‌شود که درصد بالایی از آن را در یک توزیع بین سهامداران پخش می‌کند.
- زمانی که ارزش سهام صندوق افزایش پیدا کرد، می‌توانید سهام صندوق خود را در بازار بفروشید و سود کنید.
مزایای صندوق سرمایه‌گذاری مشترک چیست؟
مهم‌ترین مزیت صندوق‌های مشترک سرمایه‌گذاری، امکان سرمایه‌گذاری با بودجه پایین و ریسک کم است. از دیگر مزیت‌های مهم این نوع صندوق‌ها تنوع اوراق بهادار موجود در سبد معاملاتی و سهامداران است. این یعنی ریسک زیان‌دهی معامله فقط در یک سهام، بسیار پایین است.
بگذارید مثالی بزنیم؛ در نظر بگیرید فقط سهام گوگل را خریداری کرده‌اید و تنها به موفقیت این شرکت چشم دوخته‌اید تا به سود برسید. از آن‌جا که تمامی پول شما به سهام شرکت گوگل گره خورده است، سود و زیان شما نیز فقط به عملکرد سهام این شرکت بستگی خواهد داشت.
صندوق سرمایه‌گذاری مشترک، این مزیت را دارد که می‌تواند سهام گوگل را در کنار سهام دیگر شرکت‌ها در پرتفوی قرار دهد و سود سهام یک شرکت، زیان سهام شرکت‌های دیگر در سبد را جبران کند.
به طور کلی، سهامداری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک مزایای زیر دارد:
- تنوع سبد معاملاتی
- سرمایه‌گذاری با بودجه کم
- دسترسی آسان
- ریسک پایین
- صرفه‌جویی در هزینه‌ها و کارمزد معاملات
- مدیریت حرفه‌ای سرمایه‌گذاری
- آزادی در انتخاب سرمایه‌گذاری
- شفافیت در اطلاعات سرمایه‌گذاری
- نقدینگی
انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک
به طور کلی، اکثر صندوق‌های سرمایه‌گذاری به دسته‌های اصلی صندوق‌های سهام، صندوق‌های بازار پول، صندوق‌های اوراق قرضه و صندوق‌های تاریخ مشخص، تقسیم می‌شوند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک نیز امروزه به واسطه گسترش زمینه‌های فعالیت‌های مالی و معاملاتی، دارای انواع مختلف زیر است:
- صندوق سرمایه‌گذاری سهام
- صندوق سرمایه‌گذاری درآمد ثابت
۱. صندوق سرمایه‌گذاری سهام
صندوق سرمایه‌گذاری مشترک سهام (Stock Funds) رایج‌ترین و پرطرفدارترین گزینه سرمایه‌گذاری است که همان طور که از نامش پیدا است، عمدتا بر روی معاملات سهام تمرکز دارد. بیشتر شرکت‌ها همانند صندوق سرمایه‌گذاری مشترک افق نیز در سرمایه‌گذاری سهام در بورس فعالیت دارند.
سهامداری در صندوق سرمایه‌گذاری مشترک سهام، دارای ریسک بالاتر اما سوددهی بیشتری است. انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری بر اساس اندازه شرکت‌هایی که در آنها سرمایه‌گذاری می‌کنند، به صندوق‌های سرمایه‌گذاری کوچک، متوسط یا بزرگ، و بر اساس رویکرد و سبک سرمایه‌گذاری به صندوق‌های رشد بالا، درآمد محور، ارزش و غیره نام‌گذاری می‌شوند.
صندوق مشترک افق از صندوق‌های مشترک سهامی و تحت مدیریت شرکت سبدگردان سرمایه و دانش است. صندوق افق توانسته است با پوشش تورم اعلامی، بازدهی تقریبی ۲۵ درصد بالاتر از تورم را داشته باشد.
در مقاله بهترین صندوق سهامی کدام است؟ می‌توانید اطلاعات ارزشمندی به دست آورید.
۲. صندوق سرمایه‌گذاری درآمد ثابت
صندوق‌های مشترک سرمایه‌گذاری که حداقل بازدهی را ایجاد می‌کنند، بخشی از گروه صندوق‌های درآمد ثابت هستند. صندوق سرمایه‌گذاری مشترک درآمد ثابت (Fixed Income)، بر سرمایه‌گذاری‌هایی ریسک‌گریزی تمرکز دارد که معمولا نرخ سوددهی معینی پرداخت می‌کنند؛ مثل اوراق قرضه دولتی، اوراق قرضه شرکتی، سپرده‌های بانکی و دیگر اوراق قرضه.
به همین دلیل صندوق‌های درآمد ثابت به صندوق سرمایه‌گذاری مشترک اوراق قرضه (Bond Funds) نیز شناخته می‌شوند. افرادی که در این صندوق‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند، ریسک‌پذیری کمتری دارند و به سود ثابت ماهیانه خود راضی هستند.
صندوق درآمد ثابت صخره برای رقابت با بازار پول تاسیس شده است تا مزایای بیشتری از بانک‌ها به سرمایه‌گذار اعطا کند و نقاط ضعف بازار پول را هم تا حدی جبران کند.
۳. صندوق سرمایه‌گذاری شاخصی
صندوق سرمایه‌گذاری مشترک شاخصی (Index Funds)، شبیه به سرمایه‌گذاری سهام اما با ریسک پایین‌تر است. پورتفوی صندوق‌های شاخصی، سهام شرکت‌های بزرگ و شاخص‌ساز بازار بورس را دنبال می‌کنند و به همین دلیل به استراتژی و تحقیقات کمتری از سوی مشاوران و تحلیل‌گران نیاز دارد.
همان طور که گفته شد، این نوع صندوق‌های سرمایه‌گذاری، ریسک کمتری دارند و مناسب افرادی است که سرمایه‌گذاری مطمئن و کم ریسک‌تر را ترجیح می‌دهند و همچنین از تخصص، تجربه و وقت کمتری برای تجزیه و تحلیل بازار برخوردارند.
۴. صندوق سرمایه‌گذاری متعادل
صندوق سرمایه‌گذاری مشترک متعادل یا متوازن (Balanced Funds)، از جمله صندوق‌های بسیار ریسک‌گریز با سوددهی منطقی و ارتقا ارزش دارایی نسبی است. این نوع صندوق‌های مشترک، ترکیبی از سرمایه‌گذاری‌های سهام، اوراق قرضه، ابزارهای پول و سرمایه‌گذاری‌های جایگزین را در پرتفوی خود دارد.
در این نوع صندوق که به «صندوق سرمایه‌گذاری تخصیص دارایی» نیز معروف است، سرمایه‌گذار بر روی دارایی‌های و سهام‌های قابل پیش‌بینی در بازار سرمایه‌گذاری می‌کند. این در حالی است که دیگر صندوق‌ها از استراتژی درصدهای تخصیص پویا، برای دستیابی به اهداف سرمایه‌گذاری خود استفاده می‌کنند.
۵. صندوق سرمایه‌گذاری بازار پول
بازار پول از اوراق قرضه ایمن، بدون ریسک و کوتاه‌مدت پشتیبانی می‌کند که اغلب شامل اوراق خزانه دولتی است. در این نوع سرمایه‌گذاری سهامدار سود قابل‌توجهی نصیبش نمی‌شود، اما اصل سرمایه تضمین شده خواهد بود. اگر به دنبال سرمایه‌گذاری در یک صندوق مشترک با ریسک پایین و سوددهی معمولی هستید، این گزینه می‌تواند مناسب باشد.
۶. صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه
صندوق سرمایه‌گذاری مشترک جسورانه (Venture Capital Funds)، ریسک‌پذیری بالایی دارد و در صورت موفقیت، بیشترین سوددهی را نصیب سهامدار خواهد کرد. این صندوق‌های سرمایه‌گذاری به دنبال سهام خصوصی شرکت‌های کوچک تا متوسط و استارتاپ‌هایی هستند که پتانسیل رشد قوی دارند.
از آن جایی که استارتاپ‌ها برای شروع و شرکت در بازارهای مالی، نیازمند پشتیبانی مالی زیادی هستند، این صندوق‌ها بیشتر توسط افراد و نهادهای ثروتمند مانند بانک‌ها، صندوق‌های بازنشستگی، بیمه‌ها و شرکت‌های بزرگ تامین مالی می‌شوند.
ریسک‌ها و معایب صندوق سرمایه‌گذاری مشترک چیست؟
مواردی همچون نقدینگی، تنوع پرتفوی، مدیریت حرفه‌ای صندوق مشترک را گزینه جذابی برای سرمایه‌گذاری کرده است، اما این نوع صندوق‌ها مانند هر نوع سرمایه‌گذاری ریسک‌هایی دارد:
- تضمینی برای بازدهی قطعی و میزان آن وجود ندارد.
- احتمال کاهش ارزش صندوق سرمایه‌گذاری وجود دارد.
- صندوق به شما امکان نقد کردن سهام خود را در هر زمان می‌دهد، اما بسیاری از بازخریدها در صندوق‌ها در پایان هر روز معاملاتی انجام می‌شود و همین موضوع ممکن است تا ۲۴ ساعت صدور و باطل شدن واحدها را به تاخیر بیاندازد.
- محدودیت در واحدهای قابل صدور در زمان پُر شدن سقف صندوق، که در این صورت باید منتظر ابطال واحدها بود تا صدور امکان پذیر شود.
- نداشتن حق رای در مجامع شرکت‌ها
- کاهش قدرت اختیار بر سرمایه‌گذاری خود
- هزینه‌های اداره صندوق مشترک
صندوق سرمایه‌گذاری مشترک افق؛ صندوقی مطمئن برای سرمایه‌گذاری کم ریسک!
در پایان این مقاله، به یکی از بهترین صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک اشاره می‌کنیم. صندوق مشترک افق، در سال ۱۳۹۲ با دریافت مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار (سبا) شروع به کار کرد. این صندوق بیشتر شامل سهام شرکت‌های پذیرفته شده و شاخص‌های برتر در بورس است. سرمایه‌گذاران با سهامداری در این شرکت، گواهی سرمایه‌گذاری دریافت می‌کنند.
همچنین، صندوق سرمایه‌گذاری مشترک افق، پرداخت وجوه سرمایه‌گذاران تا حداکثر ۷ روز پس از ارائه ابطال را ضمانت می‌کند. این شرکت با بکارگیری نیروهای متخصص و آنالیز اطلاعات بازار بورس و تقسیم هزینه‌های مربوطه بین تمامی سرمایه‌گذاران، امکان سرمایه‌گذاری کمریسک در دارایی‌های متنوع را برای شما فراهم کرده است.
سوالات متداول
۱. سرمایه‌گذاری در صندوق سرمایه‌گذاری مشترک مطمئن است؟
انواع سرمایه‌گذاری در بورس و اوراق بهادار همراه با ریسک است، اما صندوق‌های مشترک معمولا ریسک‌گریز هستند و اصل پول شما را تضمین می‌کنند.
۲. سرمایه‌گذاری در صندوق مشترک نیاز به تخصص و بودجه زیاد دارد؟
خیر، مزیت اصلی صندوق مشترک، امکان سرمایه‌گذاری خُرد با بودجه کم برای افرادی است که تخصص بالایی در بازارهای مالی و بورس ندارند.
۳. صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک پُر سود هستند؟
این موضوع بستگی به نوع و ارزش صندوق سرمایه‌گذاری مورد نظر دارد. به طور کلی صندوق‌های مشترک مناسب کسانی است که سرمایه‌گذاری با سوددهی ثابت، معقول و با ریسک پایین را ترجیح می‌دهند.
منابع:
investopedia.com
investopedia.com
