سرمایه‌گذاران همواره به دنبال راه‌هایی برای کسب سود بیشتر هستند. یکی از بهترین و ساده‌ترین روش‌های سرمایه‌گذاری غیر مستقیم در بورس، صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند. این صندوق‌ها برای کسب سود مطلوب از سرمایه خرد ایده‌آل هستند. صندوق‌های مختلفی با ویژگی‌ها مختلف وجود دارد که می‌تواند نیازهای مختلف افراد را برطرف کند.
صندوق اهرم یکی از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری است که با استفاده از تکنیکی‌های اهرم مالی برای چند برابر کردن سود استفاده می‌کند. سرمایه‌گذاری در این نوع صندوق‌ها، برای سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز و ریسک‌پذیر مناسب است. وضعیت صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی با عرضه و تقاضا مشخص میشود و ضامن نقدشوندگی و بازارگردان در چارت سازمانی آن وجود ندارد. مهم‌ترین مزیتی که صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی دارد، عدم نیاز به سرمایه بالا است زیرا انواع آن از هر کدام از صندوق‌های درآمد ثابت و صندوق سهامی، ویژگی‌هایی را به ارث برده است.
اهرم در صندوق اهرمی به چه معناست؟
همانطور که در زندگی روزمره از انواع اهرم‌ها برای کمک به بلند کردن راحت‌تر وسایل استفاده میشود، اهرم در بازار بورس به سرمایه‌گذار، امکان دریافت سود بیشتر با استفاده از سرمایه کمتر را می‌دهد. باید توجه داشت که زیان وارده به صندوق هم چند برابر میشود. به همین دلیل واحدهای پُر ریسک برای کسانی مناسب است که با روندهای بازار بورس آشنایی دارند و می‌توانند آن را مدیریت کنند.
کسانی که دارای واحدی از صندوق‌های سهامی اهرمی هستند، در واقع با مقداری بیشتر از دارایی خود شروع به معامله می‌کنند. وقتی از این استراتژی در هنگام صعود و نزول بازار استفاده می شود، می‌تواند سود و زیان را چند برابر بیشتر از حالت عادی بکند.
بسته به میزان ریسک و نوع معاملات، برای انتقال مالکیت واحدها از دو سازوکار ETF و صدور و ابطال استفاده میشود. معاملههای بدون ریسک را با سازوکار صدور و ابطال و معاملههای پرریسک‌تر را با استفاده از ETF انجام می‌دهند. سرمایه‌گذاران با صندوق اهرم می‌توانند بدون اینکه وام یا اعتبار دریافت کنند، چند برابر سود بدست بیاورند.
برای د‌رک بهتر کارکرد صندوق سهامی اهرمی و سرمایه‌گذاری امن در آن، باید ابتدا با تعریف‌های مهم، واحدها و اسامی صندوق‌های اهرمی آشنا شوید.
پرتفوی صندوق اهرم
پرتفوی صندوق اهرم اغلب شامل سهام شرکت‌های بورس و حق تقدم سهام است. هنگام انتخاب بهترین صندوق اهرمی، پرتفوی آنها در صنایع مختلف است که ارزش آن صندوق را نشان می‌دهد. بررسی صنایع موجود در پرتفوی صندوق‌ها می‌تواند ریالی یا دلاری بودن سرمایه‌گذاری‌های صندوق را به سرمایه‌گذار نشان دهد.
معمولاً صنایع یکسان، مانند صنایع فلزات اساسی و محصولات شیمیایی، در صندوق‌های اهرمی مختلف دیده میشود. صنایعی که صادرات بالایی دارند، درامد دلاری دارند و با توجه به رشد بازار دلار، بازدهی صعودی دارند. صندوق سهامی اهرمی با حداقل ارکان‌ها که شامل مدیر صندوق، مدیر ثبت، متولی و حسابرس میشود، اداره میشود.
ضریب اهرمی
نسبت تعداد واحدهای عادی صندوق اهرمی به واحدهای ممتاز را ضریب اهرمی می‌نامند. بیشتر بودن این نسبت به معنای بازدهی بیشتر برای دارندگان واحدهای ممتاز صندوق است.
ضریب اهرمی مهم‌ترین عامل برای صندوق اهرمی با بازدهی بالا از میان لیست صندوق‌های اهرمی است. از دیگر مولفه‌های مهم برای ارزیابی و انتخاب صندوق اهرم می‌توان به خالص ارزش دارایی‌ها (NAV)، نسبت قیمت به خالص ارزش دارایی‌ها (P/NAV) و پرتفوی صندوق‌ها اشاره کرد.
واحدهای صندوق اهرمی
خرید و فروش واحدهای صندوق اهرمی به دو صورت صدور و ابطال و ETF انجام میشود. سازوکار اولی بدون ریسک و دومی با ریسک است. به عبارت دیگر، بهترین صندوق اهرمی برای هر سرمایه‌گذار باید متناسب با میزان ریسکی باشد که حاضر است تقبل کند.
در بورس، به واحدهای دارای ریسک، ممتاز و به واحدهای بدون ریسک، واحدها عادی می‌گویند. نکته دیگری که باید پس از ثبت صندوق اهرم در سازمان بورس و اوراق بهادار به آن توجه کنید، توانایی صدور واحدهای بدون ریسک به میزان دو برابر واحدهای پُر ریسک برای موسسین صندوق سهامی اهرمی است.
واحدهای صندوق اهرمی عبارتند از:
- واحدهای عادی صندوق اهرمی
- واحدهای ممتاز صندوق اهرمی
- واحدهای ممتاز عام
- واحدهای ممتاز خاص
واحدهای عادی صندوق اهرمی
واحدهای عادی صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی، با سازوکار صدور و ابطال معامله می‌شوند. این واحدها را می‌توان در بازار فرابورس و با استفاده از سامانه معاملاتی کارگزاری‌ها، معامله کرد. برای میزان سودی که دارندگان واحدهای عادی دریافت می‌کنند، حداقل و حداکثر تعیین میشود. به عبارت دیگر، واحدهای عادی صندوق اهرمی، مشابه صندوق درآمد ثابت عمل می‌کنند؛ زیرا تحت هر شرایطی، حداقل سود به دارندگان واحد پرداخت میشود.
حداقل زمان برای کسب سود در صورت خرید واحدهای عادی صندوق های اهرمی ۳۰ روز است. در صورت ابطال در بازه زمانی ۳۰ روزه، تنها سرمایه اصلی به سرمایه‌گذار برمی‌گردد. قبل از ثبت نام در هر یک از کارگزاری‌ها، به دریافت کد بورسی و احراز هویت در سامانه سجام نیاز دارید.
واحدهای ممتاز صندوق اهرمی
واحدهای ممتاز در صندوق اهرمی، پشتیبان واحدهای عادی به هنگام سود کمتر از بازه تعیین شده هستند. به طور کلی، عملکرد و بازدهی صندوق‌های ممتاز شبیه به واحدهای صندوق سهامی بازدهی است و متناسب با روند رشد بازار تغییر می‌کند.
واحدهای ممتاز صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی هم به دو دسته واحدهای عام و خاص تقسیم می‌شوند که تنها در حق رای مدیریت صندوق با یکدیگر تفاوت دارند.
واحدهای ممتاز عام
مهم‌ترین ویژگی این نوع واحد این است که با ساز و کار ETF در تمامی کارگزاری‌ها قابل معامله هستند. صاحبین واحدهای ممتاز عامِ صندوق سهامی اهرمی حق رای برای مدیریت صندوق را ندارند.
واحدهای ممتاز خاص
واحدهای ممتاز خاص صندوق اهرمی را فقط موسسان صندوق دارند و می‌توانند برای مدیریت صندوق رای بدهند. ویژگی منحصر بفرد این نوع واحدها، عدم وجود محدودیت برای حداقل و حداکثر سود است. واحدهای ممتاز خاص را نمی‌توان ابطال کرد اما با رعایت مقررات بازار بورس می‌توان آنها را به افراد دیگر انتقال داد.
سرمایه‌گذاری در واحدهای ممتاز خاص صندوق اهرمی برای کسانی مناسب است که توانایی مدیریت ریسک سرمایه‌گذاری خود را داشته و روندهای بازار را به راحتی تشخیص می‌دهند.
بازدهی صندوق اهرمی واحدهای عادی و ممتاز
بازدهی صندوق اهرمی به طور روزانه محاسبه شده و به طور رسمی اعلام میشود. میزان خالص ارزش دارایی‌ها برای دارندگان واحدهای عادی و ممتاز به طور جداگانه محاسبه شده و اعلام میشود. نکته‌ایی که هنگام سرمایه‌گذاری در صندوق اهرمی باید به آن توجه شود این است که این صندوق برای سرمایه‌گذاری طولانی‌مدت مناسب نیست؛ در صورتی که بازار بورس روند نزولی به خود بگیرد، زیان وارده به صندوق هم چند برابر میشود.
نسبت پنج سهم برتر در سبد دارایی صندوق، تاثیر بسزایی در بازدهی آن صندوق دارد و می‌توان از این طریق صندوق‌های پُر بازده را برای سرمایه‌گذاری پیدا کرد.
مثال بازدهی
در صورتی که بازار صعودی باشد و سرمایه‌گذار بتواند به راحتی روند بازار را پیش‌بینی کند، می‌تواند سودهای بالایی از صندوق اهرم دریافت کند. با توجه به شرایطی که صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی دارند، برای محاسبه بازدهی ۳ حالت پیش می‌آید که در ادامه با جزئیات و مثال توضیح خواهیم داد.
- برای صندوق‌های عادی همانطور که گفته شد، یک حداقل و حداکثر تعیین میشود. در صورتی که سود بدست آمده بالاتر از حداکثر باشد، دارندگان واحد عادی، به اندازه حداکثر سود دریافت می‌کنند. به طور مثال اگر حداقل ۱۲ درصد، حداکثر ۳۵ درصد و سود بدست آمده ۴۵ درصد باشد، به اندازه حداکثر یعنی ۳۵ درصد سود به دارندگان واحدهای عادی تعلق می‌گیرد.
- در صورتی که سود بدست آمده کمتر از حداقل باشد، به طور مثال ۱۰ درصد، به دارندگان واحد عادی به اندازه حداقل یعنی ۱۲ درصد سود تعلق می‌گیرد. مابه‌التفاوت را دارندگان واحدهای ممتاز تامین می‌کنند.
- حالت سوم زمانی است که سود بدست آمده در بازه تعیین شده باشد. در این حالت، دارندگان واحد عادی به اندازه همان درصد سود دریافت می‌کنند. به طور مثال، اگر سود ۳۰ درصد باشد، همان مقدار به آنها تعلق می‌گیرد.
سرمایه‌گذاری از طریق پذیره‌نویسی
برای بهره‌مندی از سود صندوق سهامی اهرمی می‌توان در صندوق‌هایی که در بازار بورس فعالیت می‌کنند سرمایه‌گذاری کرده یا در فرآیند پذیره‌نویسی صندوق‌های اهرمی جدید شرکت کرد. پذیره‌نویسی برای شرکت‌هایی انجام میشود که هنوز فعالیت خود را در بازار بورس شروع نکرده‌اند. پذیره‌نویسی با قیمت اسمی ۱۰۰۰ ریال انجام میشود؛ برای پذیره‌نویسی در صندوق‌های سهامی اهرمی ۳۰ روز وقت دارید. به این نکته دقت کنید که مراحل بعدی از جمله ثبت شرکت، آغاز فعالیت و انتشار عرضه اولیه ممکن است تا چند ماه طول بکشد.
با توجه به این که واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی از نظر نحوه معامله به دو دسته «ETF» و «صدور و ابطالی» تقسیم می‌شوند، این فرایند در مورد هر گروه متفاوت است. فرایند پذیره‌نویسی صندوق‌هایی که براساس سازوکار صدور و ابطالی کار می‌کنند، با مراجعه حضوری به شعب صندوق مورد نظر یا ثبت‌نام در وب‌سایت آنها انجام میشود. در مورد پذیره‌نویسی صندوق‌های قابل معامله در بورس یا همان ETF هم باید بعد از کسب اطلاعات و آماده‌سازی، به درگاه هایی که شرکت مورد نظر مشخص کرده است، مراجعه کنید.
مزایای استفاده از صندوق اهرمی
مزیت‌هایی که صندوق اهرمی می‌تواند در اختیار سرمایه‌گذاران بگذارد، شامل موارد زیر میشود:
- مناسب برای سهامداران مختلف
- افزایش بازدهی
مناسب برای سهامداران مختلف
فرقی نمی‌کند اهل ریسک باشید یا نه، صندوق اهرمی با تضمین سود برای همه سرمایه‌داران بورس مناسب است. این صندوق به هم‌افزایی جذب سرمایه در بورس کمک می‌کند.
افزایش بازدهی
از آنجایی که حتی دارندگان واحدهای عادی سود ثابتی دریافت می‌کنند، صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی انتخاب خوبی برای افزایش بازدهی است. برای افرادی که می‌توانند واحد ممتاز داشته باشند، بازدهی حتی بیشتر هم خواهد بود. حداقل و حداکثری برای سود دارندگان این واحدها، وجود ندارد.
معایب استفاده از صندوق اهرمی
در کنار مزایای عالی که صندوق اهرم ارائه می‌دهد، باید به دو تا از معایب سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها هم توجه کرد. در صورتی که سرمایه‌گذار روند بازار را بشناسد، می‌تواند اثر موارد زیر را خنثی کرده و سود بالایی بدست بیاورد.
- ریسک بالا
- نامناسب برای سرمایه‌گذای بلندمدت
ریسک بالا
با توجه به این که در کنار سود، زیاد وارده هم برای دارندگان واحدهای ممتاز چند برابر میشود، سرمایه‌گذاری در صندوق اهرم ریسک بالایی دارد.
نامناسب برای سرمایه‌گذای بلندمدت
به ندرت پیش می آید که بازارهای مالی برای مدت طولانی سیر صعودی داشته باشند. به همین دلیل صندوق اهرم برای سرمایه‌گذاری بلندمدت مناسب نیست؛ زیرا هنگام نزولی شدن بازار سهام، زیان نیز چند برابر میشود.
جمع‌بندی
اگر به دنبال سرمایه‌گذاری مطمئن در بازار بورس هستید، سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سهامی اهرمی می‌تواند بهترین انتخاب شما باشد. امکان سرمایه‌گذاری با هر میزان دارایی و انتخاب بین واحدهای مختلف در صندوق از مهم‌ترین مزایای سرمایه‌گذاری در صندوق اهرمی است. علاوه بر این، برخی از صندوق‌های اهرمی موجود در بازار بورس، معاملات دلاری انجام می‌دهند که رشد سود را تضمین می‌کنند.
سوالات متداول
1. چگونه در واحدهای ممتاز صندوق اهرم سرمایه‌گذاری کنم؟
واحدهای ممتاز عام را می‌توان در سامانه‌های انلاین همه کارگزاری یا خرید و فروش کرد. قبل از ورود به بازار بورس باید در سامانه سجام احراز هویت کرده و کد بورسی خود را دریافت کنید.
2. واحدهای صندوق اهرم به چند دسته تقسیم می‌شوند؟
لیست صندوق‌های اهرمی شامل واحدهای عادی، واحدهای ممتاز عام و واحدهای ممتاز خاص است. تفاوت میان صندوق‌های عادی و ممتاز، در حداقل و حداکثر سود دریافتی است. صندوق‌های ممتاز محدودیت سود ندارند.
3. نحوه ترکیب دارایی برای صندوق اهرمی بورس به چه صورت است؟
70 درصد سرمایه موجود در صندوق اهرمی باید در سهام و حق تقدم سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس ارواق باردار سرمایه‌گذاری شود.
4. آیا تقسیم سود در صندوق اهرم وجود دارد؟
دارندگان واحدهای صندوق اهرمی سود نقدی دریافت نمی‌کنند بلکه به اندازه افزایش قیمت واحدهایشان، سود کسب می‌کنند.
5. چگونه در صندوق های سرمایه‌گذاری اهرمی کم ریسکی داشته باشم؟
در صورت خرید واحدهای عادی، تحت هر شرایطی حداقل سود را به طور سالانه دریافت خواهید کرد. ضرر و زیان از محل سودهای واحدهای ممتاز تامین میشود.
