با ورود به دنیای پیچیده و پویای سرمایه‌گذاری، اهمیت درک و مدیریت ریسک‌ها به عنوان یکی از اصول پایه در سرمایه‌گذاری، افزایش یافته است. ریسک یکی از مفاهیم اساسی در سرمایه‌گذاری است که به احتمال وقوع یک رویداد نامطلوب اشاره دارد و می‌تواند منجر به کاهش ارزش سرمایه‌گذاری شود. انواع ریسک در سرمایه‌گذاری به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- ریسک سیستماتیک یا ریسک کل بازار یا ساختاری
- ریسک غیرسیستماتیک یا ریسک شرکتی یا غیر ساختاری
ما در این مقاله به بررسی انواع ریسک در سرمایه‌گذاری و تاثیرشان روی عملکرد آن می‌پردازیم.
ریسک سیستماتیک چیست؟
ریسک سیستماتیک نوعی از ریسک است که بر کل بازار سرمایه تأثیر می‌گذارد. این نوع ریسک را نمی‌توان پیش‌بینی کرد و از طریق متنوع‌سازی پورتفوی سرمایه‌گذاری قابل‌حذف نیست. ریسک ساختاری ناشی از عواملی است که کل بازار را تحت تأثیر قرار می‌دهند. این عوامل می‌توانند اقتصادی، سیاسی، طبیعی یا فاکتورهای دیگری را شامل شود.
نمونه‌های ریسک سیستماتیک
تعدادی از مهم‌ترین نمونه‌های ریسک سیستماتیک عبارتند از:
- تغییرات نرخ بهره
- تغییرات نرخ تورم
- تغییرات اقتصادی
- جنگ یا درگیری سیاسی
- تحریم‌های اقتصادی
تغییرات نرخ بهره
افزایش نرخ بهره می‌تواند منجر به کاهش ارزش سهام شرکت‌ها شود، زیرا هزینه‌های استقراض برای شرکت‌ها افزایش می‌یابد.
تغییرات نرخ تورم
افزایش نرخ تورم به دلیل کاهش قدرت خرید سهامداران، باعث کاهش ارزش سهام شرکت‌ها می‌شود.
تغییرات اقتصادی
رکود اقتصادی کاهش ارزش سهام شرکت‌ها را در پی دارد، چون تقاضا برای محصولات و خدمات آن‌ها کم می‌شود.
جنگ یا درگیری سیاسی
این عامل به دلیل ایجاد اختلال در فعالیت‌های اقتصادی، ارزش سهام شرکت‌ها کاهش می‌دهد.
تحریم‌های اقتصادی
تحریم‌های اقتصادی دسترسی به بازارهای جهانی و منابع را محدود می‌کند به همین خاطر ارزش سهام شرکت‌ها را کاهش می‌دهد.
مثال‌هایی از ریسک سیستماتیک
به طور مثال اگر نرخ بهره در یک کشور افزایش یابد، همه شرکت‌های آن کشور با افزایش هزینه‌های استقراض مواجه می‌شوند. این امر می‌تواند منجر به کاهش سودآوری شرکت‌ها و در نتیجه کاهش ارزش سهام آن‌ها شود.
یا اگر در یک کشور رکود اقتصادی رخ دهد، تقاضا برای محصولات و خدمات شرکت‌ها کاهش می‌یابد. این اتفاق به کاهش درآمد و سودآوری شرکت‌ها می‌انجامد و در نتیجه کاهش ارزش سهام آن‌ها را در پی دارد.
ریسک غیرسیستماتیک چیست؟
ریسک غیرسیستماتیک یا غیرساختاری، نوعی از ریسک است که مربوط به یک شرکت، صنعت یا بخش خاصی از بازار است. این نوع ریسک نسبت به ریسک سیستماتیک قابل‌پیش‌بینی‌تر است و می‌توان آن را از طریق متنوع‌سازی پورتفوی سرمایه‌گذاری کاهش داد.
ریسک شرکتی ناشی از عواملی است که بخشی از بازار را تحت تأثیر قرار می‌دهند. برای کاهش ریسک غیرساختاری در سرمایه‌گذاری، می‌توان تنوع دارایی داخل سبد سرمایه‌گذاری را بالا برد.
نمونه‌هایی از ریسک غیرسیستماتیک
تعدادی از مهم‌ترین نمونه‌های ریسک غیرسیستماتیک عبارتند از:
- ریسک‌های تجاری
- ریسک‌های مالی
- ریسک‌های قانونی
- ریسک‌های سیاسی
ریسک‌های تجاری
این ریسک‌ها از عملیات تجاری شرکت مثل نوسانات قیمت، تغییرات در تقاضا، رقابت، یا مشکلات تأمین‌کنندگان بوجود می‌آیند.
ریسک‌های مالی
این ریسک‌ها از وضعیت مالی نابسامان شرکت نشأت می‌گیرند؛ مثل بدهی‌های بالای شرکت، حاشیه سود پایین، یا جریان نقدی نامناسب.
ریسک‌های قانونی
ریسک‌های قانونی به خاطر قوانین و مقررات دولتی بوجود می‌آیند؛ مثل تغییرات در قوانین مالیاتی، مقررات زیست‌محیطی یا قوانین کار.
ریسک‌های سیاسی
ریسک‌های سیاسی نیز به عوامل سیاسی برمی‌گردند؛ مثل جنگ، تحریم‌ها، یا تغییر در دولت.
مثال‌هایی از ریسک غیرسیستماتیک
برای درک بهتر ریسک در اینجا به چند مثال خاص از ریسک‌های غیرسیستماتیک اشاره خواهیم کرد:
- اگر یک شرکت داروسازی یک داروی جدید تولید کند که در آزمایش‌های بالینی شکست می‌خورد، ارزش سهام شرکت کاهش می‌یابد. این یک نمونه از ریسک تجاری است.
- به عنوان یک نمونه ریسک مالی می‌توان گفت که اگر یک شرکت هواپیمایی یک هواپیمای جدید خریداری کند که دارای مشکلات فنی باشد، با کاهش ارزش سهام شرکت روبرو می‌شود.
- یکی از نمونه ریسک‌های قانونی این است که اگر یک شرکت فناوری یک شکایت حقوقی علیه خود دریافت کند، ارزش سهام شرکت کم می‌شود.
تأثیر ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک بر عملکرد سرمایه‌گذاری
ریسک سیستماتیک بر عملکرد همه‌ی سرمایه‌گذاری‌های کل بازار تأثیر می‌گذارد، در حالی که ریسک غیرسیستماتیک بر روی بخش کوچکی از بازار اثر می‌گذارد. عواملی که ریسک سیستماتیک را تحت تأثیر قرار می‌دهد جنگ، تغییرات نرخ بهره، تورم و تحریم‌ها هستند.
ریسک شرکتی ناشی از عواملی مثل عملکرد مالی ضعیف شرکت یا تغییرات مدیریت است. با این حال، ریسک غیرسیستماتیک نیز می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر عملکرد سرمایه‌گذاری داشته باشد، به‌ویژه اگر سرمایه‌گذار تنها در یک شرکت یا صنعت سرمایه‌گذاری کرده باشد.
می‌توانید به طور کلی تفاوت ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک را در جدول زیر مشاهده کنید:
| ویژگی | ریسک سیستماتیک | ریسک غیرسیستماتیک |
| منبع | عوامل خارج از کنترل سرمایه‌گذاران | عوامل تحت کنترل سرمایه‌گذاران |
| تأثیر | بر تمام سرمایه‌گذاری‌ها اثر دارد | بر یک بخش خاص اثر دارد |
| کاهش | غیرقابل کاهش | قابل کاهش با تنوع‌سازی |
ریسک سرمایه‌گذاری در بورس
بورس یکی از پرریسک‌ترین بازارهای سرمایه‌گذاری است. ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک هر دو می‌توانند بر عملکرد سرمایه‌گذاری در بورس تأثیر بگذارند.
ریسک غیر ساختاری در بورس از عواملی مثل عملکرد مالی ضعیف، تغییرات مدیریت، تغییرات محصولات یا خدمات، شرایط رقابتی صنعت و تغییرات فناوری ناشی می‌شود. از دلایلی که روی ریسک سرمایه‌گذاری در بورس تأثیر می‌گذارد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عملکرد مالی ضعیف می‌تواند باعث کاهش ارزش سهام شرکت‌ها شده و به تبع احتمال سرمایه‌گذاری در آن شرکت بورسی کم می‌شود.
- تغییرات مدیریت نیز ممکن است به کاهش ارزش سهام منجر شود، چون سرمایه‌گذاران نگرانی‌هایی نسبت به توانایی‌ها و قابلیت‌های مدیریت جدید دارند.
- اگر سرمایه‌گذاران نسبت به تغییر محصول یا خدمات شرکت تردید داشته باشند باعث کاهش ارزش سهام می‌شود.
- رقابت شدید در صنعت می‌تواند روی ارزش سهام اثر منفی بگذارد، چون می‌تواند به کاهش سودآوری منجر شود.
- تغییرات در فناوری هم ممکن است ارزش سهام شرکت‌هایی که از فناوری‌های قدیمی استفاده می‌کنند را کاهش دهد، چون شرکت‌هایی که از فناوری‌های جدید استفاده می‌کنند آن‌ها را از دور رقابت خارج می‌کنند.
ریسک سیستماتیک در سرمایه‌گذاری بورس نیز مثل بقیه سرمایه‌گذاری‌ها به عواملی مانند تغییرات نرخ بهره، تورم، جنگ، رکود اقتصادی و غیره بستگی دارد، که می‌تواند به کاهش ارزش سهام در بورس منجر شود.
- افزایش نرخ بهره ممکن است باعث کاهش ارزش سهام شرکت‌های بدهکار شود، چون هزینه‌های تأمین مالی این شرکت‌ها بالا می‌رود و در نتیجه، سودآوری و ارزش سهام آن‌ها کم می‌شود.
- با بوجود آمدن تورم نیز ارزش پول کم می‌شود و این موضوع می‌تواند به کاهش ارزش سهام منجر شود.
- همچنین، رکود اقتصادی با کاهش درآمد شرکت‌ها و افزایش بیکاری همراه می‌شود، بنابراین می‌تواند باعث کاهش ارزش بازار سهام شود.
مدیریت ریسک و سرمایه‌گذاری
برای یک سرمایه‌گذار حرفه‌ای، تشخیص و مدیریت هر دو نوع ریسک بسیار حیاتی است. استفاده از ابزارهای مالی مختلف مثل تنوع در پورتفولیو و استفاده از سبد سرمایه‌گذاری، از راهکارهایی است که به موفقیت در این زمینه کمک می‌کند. همچنین، متخصصان مالی باید به‌طور مداوم تحلیل‌های بازار را دنبال کرده و نقاط قوت و ضعف سرمایه‌گذاری‌های خود را بشناسند.
سرمایه‌گذاران می‌توانند با انجام اقدامات زیر، ریسک سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهند:
- تحقیق و تحلیل
- تنوع‌سازی
- استفاده از ابزارهای مدیریت ریسک
برای تشخیص سطح ریسک‌پذیری خود می‌توانید تست ریسک‌پذیری اقتصادی سبدگردان سرمایه و دانش را انجام دهید.
تحقیق و تحلیل
سرمایه‌گذا باید قبل از سرمایه‌گذاری در هر اوراق بهادار، تحقیق و تحلیل کافی انجام دهد. سایت سبدگردان سرمایه و دانش در این امر به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا ریسک‌های مربوط به اوراق بهادار را درک کنند.
تنوع‌سازی
سرمایه‌گذاران باید پرتفوی خود را متنوع کنند تا ریسک شرکتی را کاهش دهند.
استفاده از ابزارهای مدیریت ریسک
سرمایه‌گذاران می‌توانند از ابزارهای مدیریت ریسک مانند قراردادهای آتی، قراردادهای اختیار معامله و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک برای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری خود استفاده کنند.
سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر
سرمایه‌گذاری در دارایی‌هایی است که احتمال سودآوری بالایی دارند، اما در عین حال، احتمال زیان‌دهی بالایی نیز دارند. سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر معمولاً برای سرمایه‌گذارانی با ریسک‌پذیری بالا مناسب است که در صورت زیان‌دهی، تمام سرمایه خود را نبازند و قدرت بازیابی سرمایه را داشته باشند.
برخی از نمونه‌های سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر عبارتند از:
- سهام شرکت‌های نوپا
- اوراق بهادار مشتقه
- سرمایه‌گذاری در املاک و مستغلات
سهام شرکت‌های نوپا
شرکت‌های نوپا معمولاً پتانسیل رشد بالایی دارند، اما در عین حال، ریسک شکست آن‌ها بالاست.
اوراق بهادار مشتقه
اوراق بهادار مشتقه، مانند قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله، ابزارهای مالی پیچیده‌ای هستند که می‌توانند سودآوری بالایی داشته باشند و در عین حال، احتمال زیان‌دهی آن‌ها نیز زیاد است.
سرمایه‌گذاری در املاک و مستغلات
این نوع سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر می‌تواند سودآوری بالایی داشته باشد، اما در عین حال، ریسک کاهش قیمت املاک و مستغلات نیز وجود دارد.
سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر می‌تواند منجر به سودآوری قابل‌توجهی شود، اما سرمایه‌گذاران باید قبل از انجام این نوع سرمایه‌گذاری، درک عمیقی از ریسک‌های آن بدست بیاورند.
جمع بندی
در نهایت، مدیریت ریسک یکی از عناصر کلیدی موفقیت در سرمایه‌گذاری است. درک عمیق از ریسک‌های سیستماتیک و غیرسیستماتیک و اتخاذ استراتژی‌های مناسب می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا در هر شرایطی به بهترین شکل ممکن عمل کنند و به عنوان یک سرمایه‌گذار حرفه‌ای در بازارهای مالی موفقیت‌آمیز باشند.
سوالات متداول
۱. تفاوت ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک چیست؟
ریسک ساختاری نوعی ریسک است که بر کل بازار سرمایه تأثیر می‌گذارد. این نوع ریسک غیرقابل‌پیش‌بینی است و نمی‌توان آن را از طریق متنوع‌سازی پورتفوی سرمایه‌گذاری حذف کرد. ریسک غیر ساختاری نوعی ریسک است که مربوط به یک شرکت، صنعت یا بخش خاص از بازار است. این نوع ریسک قابل‌پیش‌بینی‌تر از ریسک سیستماتیک است و می‌توان آن را از طریق متنوع‌سازی پورتفوی سرمایه‌گذاری کاهش داد.
۲. آیا می‌توان ریسک سیستماتیک را کنترل کرد؟
تا حدودی بله، ریسک سیستماتیک نوعی ریسک است که بر کل بازار سرمایه تأثیر می‌گذارد. این نوع ریسک غیرقابل‌پیش‌بینی است و نمی‌توان آن را از طریق متنوع‌سازی پورتفوی سرمایه‌گذاری حذف کرد. با این حال، می‌توان با استفاده از ابزارهای مدیریت ریسک، مانند قراردادهای آتی، قراردادهای اختیار معامله و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، تأثیر ریسک ساختاری را کاهش داد.
۳. آیا می‌توان ریسک غیرسیستماتیک را کاهش داد؟
بله، سرمای‌گذار می‌تواند روی آن کنترل داشته باشد. ریسک شرکتی نوعی ریسک است که مربوط به یک شرکت، صنعت یا بخش خاص از بازار است. این نوع ریسک قابل‌پیش‌بینی‌تر از ریسک سیستماتیک است، اما نمی‌توان آن را به طور کامل حذف کرد. با این حال، می‌توان با متنوع‌سازی پورتفوی سرمایه‌گذاری، تأثیر ریسک غیر ساختاری را کاهش داد.
۴. آیا ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک بر عملکرد سرمایه‌گذاری تأثیر می‌گذارد؟
بله، ریسک ساختاری بر عملکرد همه سرمایه‌گذاری‌ها تأثیر می‌گذارد، صرف نظر از اینکه سرمایه‌گذاری در چه بازاری انجام شده باشد. این امر به این دلیل است که ریسک سیستماتیک ناشی از عواملی است که کل بازار را تحت تأثیر قرار می‌دهند. در مورد ریسک غیرساختاری نیز این موضوع صدق می‌کند، اما تأثیر آن معمولاً کمتر از ریسک سیستماتیک است. این امر به این دلیل است که ریسک غیرسیستماتیک ناشی از عواملی است که یک شرکت، صنعت یا بخش خاص از بازار را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
